Η ψυχολογία της αγάπης

Τι είναι η αγάπη; Πώς μπορούμε να την ορίσουμε; Είναι η αγάπη ένα πράγμα ή ένα σύνολο από πολλά πράγματα; Υπάρχουν διαφορετικά είδη αγάπης; Είναι η αγάπη η ίδια για διαφορετικούς τύπους σχέσεων;

Υπάρχουν διαφορετικά είδη αγάπης;

Ορισμένοι ερευνητές προτείνουν ότι υπάρχουν πολλά είδη αγάπης. Ήδη από το 1886, ο Krafft-Ebing καθόρισε 5 είδη αγάπης: την αληθινή, τη συναισθηματική, την πλατωνική, τη φιλική και την αισθησιακή. Αρκετές δεκαετίες αργότερα, ο ψυχοθεραπευτής A. Ellis πρότεινε πρόσθετες ποικιλίες αγάπης που περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές μορφές και βαθμούς, όπως τη συζυγική αγάπη, τη γονική αγάπη, την οικογενειακή αγάπη, τη θρησκευτική αγάπη, την αγάπη για ανθρωπότητα, την αγάπη για τα ζώα, την αγάπη για τα πράγματα, την αυτο-αγάπη, έρωτα, τη ψυχαναγκαστική αγάπη, κλπ.

Ένας από τους σύγχρονους του Ellis, o C.S. Lewis αφιέρωσε ....
ένα ολόκληρο βιβλίο για τα είδη της αγάπης. Με βάση προηγούμενες διακρίσεις που είχαν γίνει από Έλληνες φιλόσοφους, πρότεινε 4 βασικά είδη: τη Στοργή (Storge),η οποία βασίζεται στη γνώση, την επαφή και μοιάζει με το ισχυρό δεσμό μεταξύ γονέων και παιδιών και η οποία έχει «άνετο και ήσυχο χαρακτήρα» με αισθήματα ζεστασιάς, διαπροσωπικής άνεσης και ικανοποίησης. Τη Φιλία (Philias), που χαρακτηρίζεται από κοινά ενδιαφέροντα, ιδέες και προτιμήσεις, σε συνδυασμό με τη συνεργασία, τον αμοιβαίο σεβασμό και την κατανόηση. Τον Έρωτα (eros), που περιλαμβάνει την προσοχή, την εξιδανίκευση και την ενασχόληση με το αγαπημένο πρόσωπο. Τη Φιλανθρωπία (Charity), την ανιδιοτελή και «θεία δώρο αγάπη».

Μια άλλη σύγχρονη θεωρία της αγάπης, που έχει παραχθεί και χρησιμοποιείται ευρέως ως όργανο μέτρησης, είναι η τυπολογία που αναπτύχθηκε από τον Lee. Σε αυτή την προσέγγιση, κάθε ποικιλία της αγάπης παρομοιάζεται με ένα πρωτεύον ή δευτερεύον χρώμα. Σύμφωνα με τον Lee, υπάρχουν τρία βασικά χρώματα ή μορφές της αγάπης: ο «Έρως» (eros), είναι μια έντονη συναισθηματική εμπειρία παρόμοια με τον παθιασμένο έρωτα. «Αγάπη ως παιχνίδι» (ludus), όπου το άτομο βλέπει το άλλο πρόσωπο ως παιχνίδι και συνήθως παίζει με πολλά πρόσωπα συγχρόνως. «Αγάπη χωρίς τρέλα» (Storge), είναι σταθερή και βασίζεται σε γερά θεμέλια εμπιστοσύνης, σεβασμό και φιλία. «Ρεαλιστική-πρακτική αγάπη» (Pragma-(Ludos + Storge)), έχει μια πρακτική προοπτική για την αγάπη και επιδιώκει ένα συμβατό εραστή. Το άτομο δημιουργεί μια λίστα με χαρακτηριστικά ή ιδιότητες που επιθυμεί να έχει ο σύντροφος του και επιλέγει βάση με το πόσο καλά πληροί τις απαιτήσεις. «Έμμονη αγάπη» (mania-(Eros + Ludos)), χαρακτηρίζεται από έναν σύντροφο που καθημερινά προσπαθεί να αναγκάσει το άλλο πρόσωπο να δείξει την αγάπη του. «Ανιδιοτελής αγάπη» (agape-(Eros + Storge)), αντιπροσωπεύει την υποχρέωση για αγάπη και φροντίδα των άλλων, χωρίς καμία προσδοκία ανταμοιβής.

Η Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης

Το 1986 ο ψυχολόγος R. Sternberg πρότεινε την τριγωνική θεωρία της αγάπης, κατά την οποία στο εσωτερικό μιας ερωτικής σχέσης υπάρχουν 3 συστατικά στοιχεία:

Η οικειότητα που περιλαμβάνει την εγγύτητα, τη φροντίδα και τη συναισθηματική υποστήριξη

Το πάθος που αναφέρεται στη φυσική έλξη και τη σεξουαλικότητα

Τη δέσμευση, την απόφαση, δηλαδή, σε βραχύ χρόνο να είσαι και να μείνεις με κάποιον και μακροπρόθεσμα, τα κοινά σχέδια και οι κοινές κατακτήσεις δύο ανθρώπων.

Από την μίξη αυτών των τριών στοιχείων, προκύπτουν επτά τύποι Αγάπης, επτά μορφές ερωτικής σχέσης που καλύπτουν όλα τα είδη των σχέσεων που είναι δυνατά στην ερωτική εμπειρία, με έναν 10 τύπο, τον τύπο Ο ή την Μορφή της μη Αγάπης να μην υπολογίζεται καθόλου.

Τα 7 είδη ερωτικής σχέσης που προκύπτουν από την Τριγωνική Ερωτική Θεωρία του Sternberg φαίνονται παρακάτω στο σχήμα:

-Liking – Intimacy.  Προτίμηση ή συμπάθεια (Το ν’αρέσει ο ένας στον άλλο) : Σε αυτό το είδος σχέσης, υπάρχει μεταξύ των ατόμων ζεστασιά, εμπιστοσύνη και μια αίσθηση ενότητας αλλά χωρίς τα χαρακτηριστικά του πάθους και της αφοσίωσής. Αυτού του είδους η σχέση μπορεί να συγκριθεί και με βαθιά φιλία.

-Infatuation – Passion.  Ξεμυάλισμα ή ερωτική τρέλα: Η αγάπη με την πρώτη ματιά που περιέχει μόνο πάθος και καταλήγει συχνά σε απογοήτευση αν δεν αναπτυχθεί η οικειότητα και η υποχρέωση της αγάπης. Οι σχέσεις αυτές βασίζονται στην εξιδανίκευση του άλλου και όχι στην γνώση του συντρόφου και δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις της ζωής.

-Empty love – Commitment.  Άδεια αγάπη: Ένα ή και τα δύο μέλη του ζευγαριού δεσμεύονται να συνεχίσουν την σχέση χωρίς να έχουν πια πάθος και οικειότητα. Συνήθως αυτές οι σχέσεις βρίσκονται στην τελική τους φάση και τα άτομα μένουν μαζί για να τιμήσουν την δέσμευση τους σε συνειδητές αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, για παράδειγμα ή/και οικονομικούς λόγους.

-Romantic love – Passion + Intimacy.  Ρομαντική αγάπη: Είναι η τυπική μορφή ενός μεγάλου έρωτα σαν και αυτούς που περιγράφονται στην λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Σχέση με πάθος και οικειότητα που συνήθως εξωτερικοί παράγοντες εμποδίζουν τα δύο μέλη της σχέσης στα σχέδια τους για το μέλλον.

-Companionate love – Intimacy + Commitment.  Συντροφική αγάπη: Αυτή είναι η περίπτωση των σχέσεων που διαρκούν πολύ καιρό (πχ. γάμος) και που ενώθηκαν με την οικειότητα και την δέσμευση όταν έβλεπαν πώς το πάθος σιγά-σιγά ξεθωριάζει.

-Fatuous love – Passion + Commitment.  Ανόητες αγάπες: Σε αυτό το είδος σχέσης το έντονο πάθος κυβερνάει τα μέλη της σχέσης και αποφασίζουν την δέσμευση χωρίς να υπάρχει οικειότητα άλλα και χωρίς να έχει γνώση ο ένας του άλλου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι γάμοι που βασίζονται σε παρορμητικές αποφάσεις της στιγμής. Αυτού του είδους οι σχέσεις οδηγούνται με τον καιρό σε άδεια αγάπη ή σε βίαιη διακοπή.

-Consummate lone – Intimacy + Passion + Commitment.  Ολοκληρωμένη αγάπη ή αγάπη ζωής: Αυτή είναι η πλήρης αγάπη που ο καθένας ονειρεύεται. Δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο, να την βιώσουμε πραγματικά και πάνω απ” όλα να κρατήσουμε ζωντανά τα χαρακτηριστικά της με την πάροδο του χρόνου.

Καθώς μια σχέση αναπτύσσεται, η σημασία του κάθε στοιχείου αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Μια σχέση που βασίζεται σε ένα μόνο από τα παραπάνω στοιχεία είναι λιγότερο πιθανό να επιβιώσει από ό,τι μια σχέση που βασίζεται σε δύο ή και στα τρία στοιχεία. Είναι αδιαμφησβήτητο ότι η αγάπη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, για αυτό και το πιο σημαντικό είναι να έχεις τη διάθεση να αγαπήσεις και να αγαπηθείς…

Άρθρο της  Εύη Καπασακαλίδη

Βιβλιογραφία

Hendrick, C., & Hendrick, S. S. (1989). Research on love: Does it measure up? Journal of Personality and Social Psychology, 56, 784-794

Lee, J. A. (1973). Colours of love: An exploration of the ways of loving. Toronto: New Press

Sternberg, R. (1986). “A Triangular Theory of Love.” Psychological Review. 93(2),119-35.

Sternberg, R. J., & Barnes, M. L. (Eds.). (1988). The psychology of love.New Haven, CT: Yale University Press.